Als je graag games van Paradox speelt, dan heb je vast een mening over de vraag: “met welk spel moet ik beginnen?” Iedereen heeft daar z’n eigen persoonlijke antwoord op. De ene gamer kiest voor het menselijke drama in Crusader Kings, de andere heeft liever het militaire micromanagement van Hearts of Iron. Maar vanaf nu kunnen we het over één ding eens zijn: begin in elk geval niet met Europa Universalis V.
De vijfde titel in deze reeks is bijna het tegenovergestelde van zijn voorganger. In Europa Universalis 4 draaide het er vooral om om je rijk zo groot mogelijk te maken. In EU5 is het juist essentieel om de interne belangen binnen je land in evenwicht te houden. En daardoor is het uitbreiden van je grondgebied ineens een stuk ingewikkelder geworden.
Een voorbeeld: als Schotland probeerde ik een paar Ierse graafschappen te veroveren – staatjes met hetzelfde geloof en een vergelijkbare cultuur. Toch bleek dat zo’n grote aanslag op de stabiliteit van mijn rijk dat ik de gebieden uiteindelijk maar aan een vazalstaat heb overgedragen. In EU4 had ik op dat moment waarschijnlijk al plannen voor een wereldrijk klaarliggen. In EU5 ben ik dolgelukkig als ik Berwick-upon-Tweed onder de duim kan houden.
De gameplay is realistisch tot in de puntjes
Wat direct opvalt aan Europa Universalis V is hoeveel liefde de makers aan de details hebben besteed. Provincienamen veranderen bijvoorbeeld automatisch naar de taal van de nieuwe machthebber. En voor het eerst voelt de interne politiek van je rijk aan als een levend, ademend systeem. Mijn eerste burgeroorlog werd veroorzaakt door een tekort aan luxeproducten voor de adel, en het was een complete verrassing. Het conflict was logisch, spannend en uitdagend, en in EU4 had het nooit kunnen plaatsvinden.
In mijn Schotse campagne kon ik in oorlogstijd een groot deel van mijn bevolking mobiliseren, precies zoals dat in de echte geschiedenis ook gebeurde. In EU4 was dat een simpele bonus; in EU5 is het stevig geworteld in de spelmechanieken. Dichtbevolkte gebieden zijn bijvoorbeeld makkelijk te controleren en leveren hoge belastingen op. Dat geldt niet voor afgelegen stammen, maar die staan dan wel weer direct voor je klaar als er gevochten moet worden.
Die focus op realistische systemen in plaats van een vooraf bepaalde ‘mission tree’ is een enorm pluspunt. Paradox heeft duidelijk gekozen voor meer diepgang en vrijheid. Dat komt de gameplay absoluut ten goede, ook al kan het sneller ahistorische gebeurtenissen opleveren.
Tijdens de testversies klaagden spelers erover dat de AI zich nauwelijks uitbreidde of andere staten koloniseerde. Inmiddels lijkt dat beter te gaan, maar ik durf niet te zeggen of het juiste evenwicht nu gevonden is. Gelukkig is dat iets wat met patches opgelost kan worden.
Hoe historisch verantwoord is EU5?
De vroege startdatum van 1337, veel eerder dan in EU4, is jammer genoeg niet ideaal. Omdat het spel ver vóór de reformatie en kolonisatie begint, zit je als speler in Europa vaak een tijdlang te wachten tot er eindelijk iets spannends gebeurt. Bovendien bestaan grootmachten als de Ming-dynastie en het Ottomaanse Rijk in het begin nog niet, waardoor het historische realisme voor een deel verloren gaat.
En dan heb je ook nog te maken met de pest: die roeit zonder problemen een derde van je bevolking uit. Het is indrukwekkend dat het spel de rampzalige effecten van de pandemie laat zien, maar het mist wel wat emotie. Je merkt de catastrofe vooral aan je kelderende belastinginkomsten, niet in de vorm van het morele en menselijke drama dat Crusader Kings wél wist over te brengen.
Met deze minpunten botst EU5 tegen een bekend probleem bij historische strategiespellen op: jij als speler hebt weleens een geschiedenisboek gelezen, en je weet dus wat er gaat gebeuren. Je weet op welke ontdekkingen en oorlogen je je moet voorbereiden. Dat vermindert de spanning en kan ervoor zorgen dat je je een speelbal van het (historische) lot gaat voelen.
Verder heb ik nog wat kleine frustraties met het spel. Je kunt bijvoorbeeld je bondgenoten niet vragen om zich op oorlog voor te bereiden, en soms zeurt je bevolking om een bepaald soort voedsel terwijl ze genoeg ander eten hebben. En af en toe geeft de AI zich over terwijl die nog een compleet leger op de been heeft.
EU5 lijkt wat de opzet betreft meer op Victoria 2 dan op EU4. Alles draait hier om economie en productie. Het spel is een prachtig en complex systeem om in werking te zien, maar het is niet perfect.
Is EU5 je tijd en geld waard?
Laat ik duidelijk zijn: EU5 vertelt geweldig goede verhalen. Het zijn alleen wel verhalen over economie, politiek en maatschappelijke druk, niet over mensen. Als je dat prima vindt, dan zit je hier goed. Zelfs critici zijn het erover eens dat EU5 een geweldig spel gaat worden. Ik kan me voorstellen dat het op een gegeven moment de beste historische strategiesimulatie aller tijden wordt genoemd. Zover is het op dit moment helaas nog niet.
Dat betekent overigens niet dat je moet wachten op korting of uitbreidingen: Europa Universalis V is nu al een indrukwekkend en diep strategisch spel. Het bevat mechanics die slim, uitdagend en verrassend gevarieerd zijn. De game voelt nooit als een grind, maar als een grootschalig plan dat je steeds probeert bij te sturen terwijl de wereld in chaos wordt gestort.
Voor sommige nieuwkomers is EU5 waarschijnlijk te overweldigend. Maar ook voor die spelers valt er genoeg te genieten: je kunt namelijk een deel van het micromanagement automatiseren.
Als je een echte Paradox-veteraan bent, dan is dit het spel waar je al een paar jaar op wacht. Europa Universalis V is pure fanservice: complex, diepgaand en een constante challenge. En precies daardoor is het een meesterwerk in wording. Welkom bij je nieuwe verslaving!
